Zes heldere stappen naar effectief ESG-risicobeheer voor pensioenfondsen

De Nederlandsche Bank (DNB) heeft in de geüpdatet versie van hun klimaat- en milieugids zes essentiële stappen geformuleerd, die organisaties dienen te zetten om klimaat- en milieurisico’s effectief te beheersen. Deze stappen bieden heldere richtlijnen en praktische inzichten om het proces van ESG-risicobeheer begrijpelijk, overzichtelijk en uitvoerbaar te maken.

Stap 1: Integreer risico’s in samenhang

Klimaat- en milieurisico’s moeten niet los worden beschouwd, maar in samenhang met andere ESG- en traditionele risico’s. Soms versterken risico’s elkaar, soms spreken ze elkaar juist tegen. Een integrale benadering helpt om deze relaties te begrijpen en weloverwogen keuzes te maken. Zo kan het fonds een reputatierisico lopen doordat het investeert in fossiele energie of in bedrijven die bijdragen aan schending van het milieu. Tegelijkertijd kan uitsluiten van deze bedrijven een financieel risico betekenen als ze goed renderen. Door bijvoorbeeld een transitie-aanpak te hanteren waarbij dergelijke bedrijven langzaam uitgefaseerd worden, is de kans en impact van beide risico’s beperkter.   

Stap 2: Start met een materialiteitsanalyse

Breng in kaart welke klimaat- en milieurisico’s materieel zijn voor de organisatie. Sluit aan bij bestaande risicomanagementsystemen en analyseer de impact op verschillende risicogebieden (zoals markt- of reputatierisico), en op korte, middellange en lange termijn. Kwantitatieve methodes verdienen de voorkeur, maar als dat niet mogelijk is moeten kwalitatieve aannames goed onderbouwd en gedocumenteerd worden. De DNB beveelt aan om dit met behulp van een dubbele materialiteitsanalyse te doen waarbij men enerzijds kijkt naar de impact van de organisatie op mens en milieu en anderzijds naar het financiële risico’s dat de organisatie loopt. Aan de impact die je als organisatie hebt op het milieu, kunnen namelijk ook financiële gevolgen (risico’s) verbonden zijn.

Stap 3: Koppel risico’s aan strategie en bedrijfsmodel door scenario-analyses en stresstesten

Duurzaamheidsrisico’s kunnen niet alleen financiële gevolgen hebben, maar ook de haalbaarheid van een strategie ondermijnen. Tegelijkertijd kunnen ze ook kansen bieden. Onderzoek daarom de impact van materiële risico’s op de strategie via scenario-analyses en stresstesten. DNB beveelt aan om business impact-analyses en continuïteitstesten te doen, omdat deze aantonen hoe kwetsbaar kernprocessen zijn voor klimaat- en natuurrisico’s. Scenarioanalyses helpen om te beoordelen of het bedrijfsmodel toekomstbestendig is.

Stap 4: Gebruik prestatie-indicatoren om te sturen

Formuleer concrete KPI’s en KRI’s, zoals ‘het percentage duurzame beleggingen’, ‘CO₂-uitstoot’ of ‘aandeel hernieuwbare energie’. De CO2 gewogen voetafdruk kan bijvoorbeeld met de volgende KRI’s concreet worden gemaakt: groen (geen risico) <30, geel (medium risico) 30 -60, rood (hoog risico) > 60. Dit maakt het mogelijk om risico’s te monitoren en tijdig bij te sturen als doelen niet worden gehaald.

Stap 5: Maak risicobeheersing concreet

Begin met het vaststellen van de risicobereidheid en herzie deze regelmatig gezien de ontwikkelingen op ESG-gebied. Voor risico’s die buiten deze grenzen vallen moeten beheersmaatregelen worden geformuleerd. Gebruik hierbij de 5 W’s: Wie doet Wat, Wanneer, Waarom en Waarmee. Vermijd vage maatregelen en zorg voor (zoveel mogelijk) objectieve toetsing en consistente uitvoering. Begin bij de beoordeling bij het risicobeeld, niet bij de data. Zo voorkom je blinde vlekken en zoek je gericht naar relevante informatie. Waar cijfers ontbreken, kunnen kwalitatieve inschattingen op basis van expertise uitkomst bieden. Leg kwalitatieve aannames en uitgangspunten die gehanteerd zijn in de beoordeling expliciet vast, in de rapportage of de tool waarin de beoordeling(score) van de beheersmaatregelen wordt vastgelegd zoals een Excel document of een dashboard, zodat de beoordeling navolgbaar is.

Stap 6: Zorg voor heldere rapportages

Door periodiek de effectiviteit van beheersmaatregelen te evalueren, ontstaat inzicht in de mate waarin risico’s onder controle zijn. Een goede data-infrastructuur is hierbij essentieel evenals het in kaart brengen van data uit verschillende bronnen. De kennis omtrent ESG-risico’s en de hoeveelheid (betrouwbare) data nemen steeds meer toe. Het is daarom van belang regelmatig de risico’s en risicobeheercyclus te evalueren. Hierdoor heeft de organisatie een goed beeld van welke stappen nog gezet moeten worden om de risicobeheercyclus te verbeteren en naar een hoger volwassenheidsniveau te tillen.

Samen optrekken loont 

Adequate beheersing begint bij het concreet maken van risico’s en het formuleren van duidelijke indicatoren. Wacht niet op perfecte data, maar begin met wat er wél is en bouw van daaruit verder. Voor een individuele organisatie kan dit als uitdagend en veel werk worden ervaren. Samen optrekken loont. BDO heeft ervaring met het begeleiden van sectortrajecten voor het identificeren en beoordelen van ESG-risico’s. Een sectorale aanpak is efficiënt en draagt bij aan consistentie en vergelijkbaarheid binnen de sector en biedt inzicht in systeemrisico’s. Meer weten? Neem contact op met een van onze experts. Wilt u binnenkort inzicht in de meest actuele ontwikkelingen in aanloop naar het nieuwe pensioenstelsel? Schrijf u dan via onderstaande button in voor BDO’s Onderzoek Readiness Pensioenfondsen 2025.

Inschrijven