BDO-Benchmark Ziekenhuizen 2022: Ziekenhuizen kunnen stijgende zorgvraag niet meer aan

UTRECHT, 11 oktober 2022 – De Nederlandse ziekenhuissector kampt nog steeds met structurele (financiële) problemen. Zonder COVID-19 steunmaatregelen was een aantal ziekenhuizen in het afgelopen jaar failliet gegaan. Mede door deze compensatieregelingen vanuit de overheid is het gemiddelde rapportcijfer van 7,2 voor de financiële gezondheid van ziekenhuizen over 2021 nog wel ruim voldoende. De COVID-19-steunmaatregelen worden echter afgebouwd, terwijl investeringen uitblijven en er een structureel gebrek aan zorgprofessionals is. “Ziekenhuizen geven aan niet meer volledig in de stijgende zorgvraag te kunnen voorzien”, zegt Vincent Eversdijk, voorzitter branchegroep Zorg van BDO Accountants & Adviseurs.

Dat blijkt uit de jaarlijkse Benchmark Ziekenhuizen. Hierin rapporteert BDO over de financiële situatie van de Nederlandse ziekenhuissector en worden algemene ziekenhuizen gerangschikt op basis van hun financiële performance over 2021. Daarnaast is dit jaar voor het eerst ook een trendrating toegekend op basis van de meerjarenperformance over de periode 2018 - 2021. Deze trendrating geeft inzicht in het gemiddelde rapportcijfer over de afgelopen vier jaar en de wisselvalligheid, ook wel volatiliteit genoemd, over de jaren heen.

Cijfers 2021 geven vertekend beeld

De cijfers over 2021 zijn beter dan die van het jaar ervoor. Op een totale omzet van € 20,6 miljard behaalden de algemene ziekenhuizen in Nederland in 2021 samen een resultaat van € 359 miljoen (2020: € 285 miljoen). De solvabiliteit steeg tot 32% (2020:30,4%) en de liquiditeitspositie bleef stabiel.

Het rapportcijfer van middelgrote en grote ziekenhuizen steeg van respectievelijk 6,1 naar 6,6 en van 7,6 naar 8,0 als gevolg van een hoger exploitatieresultaat. “Deze mooie cijfers maskeren echter zorgwekkende trends,” legt Eversdijk uit. Nog altijd scoort bijna een vijfde van de ziekenhuizen een onvoldoende en daalde het gemiddelde rapportcijfer voor kleinere ziekenhuizen van 6,2 naar 6,0. Stijgende kosten drukken de operationele resultaten. De toegenomen kosten voor ingehuurd personeel, de stijging van de omvang van de verlofreservering en de personeelskrapte zetten de zorgcontinuïteit verder onder druk.

	2021	2020
Rapportcijfer	7,2	6,9
Resultaat	359 miljoen	285 miljoen
Rendement	1,7%	1,4%
Current ratio	1,25	1,21
Solvabiliteit	32,0%	30,4%
DSCR	2,52	1,57
ABITDA/opbrengsten	8,43%	8,69%

Onzekerheid troef

“In 2022 zijn de financiële onzekerheden verder toegenomen, terwijl de maatschappelijke uitdagingen groter zijn geworden. Het risico van tekorten stijgt hierdoor. Er is sprake van een opeenstapeling aan uitdagingen, zoals hoge inflatie, hoog ziekteverzuim en personeelstekort. Tegelijkertijd blijft de druk op de zorg fors, deels veroorzaakt door inhaalzorg. Verwacht wordt dat rendementen voor een belangrijk deel verdampen en meer ziekenhuizen in de rode cijfers belanden. Afbouw van de COVID-19-steunmaatregelen betekent dat ziekenhuizen financieel weer meer op eigen benen moeten staan. Het wordt een spannende periode,” kijkt Eversdijk alvast vooruit naar de laatste maanden van het jaar en 2023.

Trendrating toont duidelijke verschillen tussen kleinere, middelgrote en grote ziekenhuizen

De trendrating (2018 - 2021) bevestigt de ontwikkeling die al enige jaren zichtbaar is: er blijkt een duidelijk verschil tussen kleinere, middelgrote en grote ziekenhuizen. Waar 19 grote ziekenhuizen (60%) erin slagen om een rating van A of AA te halen (een gemiddeld rapportcijfer van een 8 of hoger), lukt dat maar 35% van de middelgrote ziekenhuizen en slechts 18% van de kleinere ziekenhuizen.

De trendrating bevat daarnaast een weergave van de wisselvalligheid van deze performance. Slechts 16 van de 63 ziekenhuizen scoren constant: zij behalen een ‘+’. 21 van de 63 ziekenhuizen (33%) scoort zeer wisselvallig en krijgt een ‘-’: Opvallend is dat met name kleinere ziekenhuizen zeer wisselvallig scoren; 7 van de 11 kleinere ziekenhuizen scoren een ‘-’, terwijl slechts één kleiner ziekenhuis constant scoort.

Geld is niet de enige oplossing

BDO stelt dat extra geld alleen geen oplossing meer is om de zorgsector draaiende te houden. De urgentie het anders te doen, is groot. Het Integraal Zorgakkoord (IZA) zet de transitie naar passende zorg, samen met de patiënt, op de juiste plek en met de nadruk op gezondheid in een hoge versnelling. Kernvraag is hoe ziekenhuizen en hun samenwerkingspartners dit beoogde einddoel vorm geven zonder financieel in de problemen te raken. BDO doet een zestal aanbevelingen.

1.         Maatschappelijk debat over de toekomst van de zorg

Driekwart van de Nederlanders is zich niet of onvoldoende bewust dat de dreigende crisis in de zorg hen persoonlijk zal raken. Het voeren van dit maatschappelijk debat is niet alleen inhoudelijk wenselijk, maar ook noodzakelijk om de transitie die in het IZA beschreven staat met maatschappelijk draagvlak uit te voeren.

2.         Samenwerken in de zorg 

Samenwerking is de sleutel tot succes. De manier waarop het wordt georganiseerd (een-op-een tussen zorginstellingen of met een zorgverzekeraar in een duurzame coalitie) is regionaal gekleurd. Maatschappelijke doelen in de regio moeten centraal staan, maar die kunnen strijdig zijn met de belangen van de individuele zorgaanbieder. “Het wordt niet eenvoudig. Het vereist veel wijzigingen in wet- en regelgeving en overeenstemming met andere ministeries en regelgevende organen, waaronder de ACM”, constateert Eversdijk. 

3.         Samenwerken op basis van ‘shared savings’

Het realiseren van de herinrichting van het zorglandschap vraagt een forse investering. Er wordt circa € 0,9 miljard aan transitiemiddelen voor de medisch-specialistische zorg beschikbaar gesteld. Geld dat niet bedoeld is om de scherpe kantjes af te halen van de besparingsopdracht die in het IZA is afgesproken. “De vraag is of het bedrag voldoende is. Daarom moeten we de gebaande paden van externe financiering deels loslaten en nog meer werken vanuit de samenwerkingsgedachte op basis van ‘shared savings’, waarbij impact op organisaties wordt meegenomen,” stelt de voorzitter van de branchegroep Zorg van BDO. 

4.         Arbeid en digitalisering centraal bij herontwerp zorgprocessen

“Welke zorg is nodig en wat is haalbaar? De handen aan het bed zijn eerder op dan het geld. Digitalisering is hierbij cruciaal om de omslag te maken van ziektezorg naar gezondheidszorg, waarbij preventie, vroegsignalering en kwaliteit van leven voorop staan.” Niet geld maar krapte zal bij het herontwerp het dominante thema zijn, stelt Eversdijk. 

5.         Flexibele kostenstructuur gewenst

Vanuit het IZA wordt ingezet op regionale verankering, specialisatie en concentratie van hoogcomplexe zorg. Dat heeft strategische en operationele consequenties voor ziekenhuizen. Zo moeten zij bepalen met welke collega-zorgaanbieders ze moeten samenwerken om een integraal zorgaanbod voor de patiënt of cliënt in de regio te kunnen blijven garanderen. Transparantie en diep inzicht in de processen en opbouw en flexibiliteit van de kostenstructuur zijn noodzakelijk. Zo kan bij reallocatie van het zorgaanbod met chirurgische precisie worden gesneden in de daarbij behorende kostenstructuur zonder dat daarbij de vitale functies van de organisatie worden geraakt.  

6.         Duurzaamheid

Het IZA stipt klimaatverandering en milieuverontreiniging kort aan, maar voor afspraken over duurzamere zorg moeten we wachten op de Green Deal Duurzame Zorg 3.0, die nog deze maand wordt verwacht. De Green Deal 2.0 was bedoeld voor bewustwording en daarom vrijblijvend; de nieuwe Green Deal wordt naar verwachting concreter. Ziekenhuizen moeten  er rekening mee houden dat de afspraken minder vrijblijvend worden.

Over de Benchmark Ziekenhuizen van BDO

In de jaarlijkse Benchmark Ziekenhuizen onderzoekt BDO Accountants & Adviseurs de financiële performance van de algemene ziekenhuizen in Nederland. De resultaten worden gesplitst naar omvang (klein, middelgroot en groot), tonen de cijfers van individuele ziekenhuizen en zijn te bekijken via een online analysetool, video of in het volledige rapport. Doel van de benchmark is niet alleen een algemeen beeld te schetsen, maar ook de veerkracht van ziekenhuizen te bevorderen. 

Download de BDO-Benchmark Ziekenhuizen 2022

Voor meer informatie:
Sterk Werk Communicatie
Jos van der Pluijm
Tel.: 06 59 84 00 24
E-mail: jos.van.der.pluijm@sterkwerk.nl